Είναι κάτι που παρατηρείται αρκετά συχνά καθώς μεγαλώνουμε. Τα φώτα στους δρόμους το βράδυ ξαφνικά φαίνονται πιο μεγάλα και θολά, καθώς γύρω τους εμφανίζεται ένα λιγότερο φωτεινό «στεφάνι». 

Αυτός ο κύκλος θολερότητας (ή «φωτοστέφανο» όπως το περιγράφουν όσοι το βλέπουν) επιστημονικά λέγεται οπτική άλως. Μερικές φορές δεν είναι κάτι ανησυχητικό. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που υποδηλώνει κάποια σοβαρή υποκείμενη πάθηση των ματιών.

«Η οπτική άλως είναι έως ένα βαθμό φυσιολογική. Εάν όμως φθάνει στο σημείο να  επηρεάζει την ικανότητα ασφαλούς οδήγησης και γενικότερα μετακίνησης τη νύχτα, χρειάζεται έλεγχο», αναφέρει ο δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, Χειρουργός - Οφθαλμίατρος, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης. «Μερικές φορές οφείλεται σε αντίδραση των ματιών στο έντονο φως της νύχτας ή στο ότι το άτομο φοράει φακούς επαφής ή γυαλιά. Ωστόσο μπορεί να αποτελεί και προειδοποιητική ένδειξη για διάφορες παθήσεις των ματιών».

Η οπτική άλως προκαλείται από τη διάθλαση του φωτός, καθώς αυτό διέρχεται από την κόρη του οφθαλμού, τον κερατοειδή χιτώνα και τις άλλες ανατομικές δομές του ματιού. Οι δομές αυτές υφίστανται αλλοιώσεις με την πάροδο της ηλικίας, που αλλάζουν τη διάθλαση και έτσι μπορεί να οδηγήσουν στην οπτική άλω.

«Το φαινόμενο αυτό δεν συμβαίνει μόνο τη νύχτα, αλλά καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Γίνεται όμως ευκολότερα αντιληπτό το βράδυ, επειδή λάμπουν έντονα φώτα σε σκούρο περιβάλλον», διευκρινίζει ο καθηγητής.

Τι μπορεί όμως να προκαλέσει αλλοιώσεις στα μάτια που ευνοούν την ανάπτυξη αυτών των θολών «στεφανιών»; «Οι πιθανές αιτίες είναι πολλές, αλλά μία από τις συχνότερες είναι η σκλήρυνση του οφθαλμικού φακού, η οποία συνήθως αρχίζει σε ηλικία 50 ετών και σταδιακά οδηγεί στο θόλωμα του φακού, δηλαδή στον καταρράκτη», απαντά ο κ. Κανελλόπουλος. «Η οπτική άλως είναι ένα από τα συχνότερα συμπτώματα του καταρράκτη, ιδίως μιας μορφής του που λέγεται οπίσθιος υποκαψικός καταρράκτης. Σε αυτόν τον τύπο θολώνει το οπίσθιο μέρος του φυσικού φακού του ματιού, με συνέπεια ευαισθησία στο φως, θολή κοντινή όραση και λάμψεις και οπτική άλω γύρω από τα φώτα. Ο τύπος αυτός είναι πιο συχνός στους πάσχοντες από διαβήτη ή σε ασθενείς που λαμβάνουν στεροειδή φάρμακα για μεγάλα χρονικά διαστήματα».

Ο αστιγματισμός και η μυωπία επίσης μπορεί να προκαλέσουν οπτική άλω σε μερικούς ασθενείς. Στον αστιγματισμό, ο κερατοειδής χιτώνας ή σπανιότερα ο οφθαλμικός φακός δεν έχουν τέλειο σφαιρικό σχήμα, αλλά ελλειψοειδές. Αυτό έχει ως συνέπεια τόσο τα κοντινά όσο και τα μακρινά αντικείμενα να μοιάζουν παραμορφωμένα σε ορισμένες κατευθύνσεις. Το ελλειψοειδές σχήμα επηρεάζει τη διάθλαση του φωτός, προκαλώντας οπτική άλω και θολή όραση. Ο αστιγματισμός μπορεί να επιδεινωθεί με την ηλικία, με συνέπεια να ενταθούν αυτά τα συμπτώματα, σε όσους δεν φορούν διορθωτικά γυαλιά ή φακούς επαφής.

Αντίστοιχα, αρκετοί πάσχοντες από μυωπία έχουν θολή όραση μόνο τη νύχτα, όταν οι κόρες των οφθαλμών φυσιολογικά διαστέλλονται για να βελτιώσουν την όραση στο σκοτάδι. Καθώς διαστέλλονται οι κόρες, όμως, εισέρχεται στα μάτια περισσότερο περιφερειακό φως, το οποίο διαχέεται στην περιφέρεια του οφθαλμικού φακού και όχι ομοιόμορφα στην επιφάνειά του. Αυτό προκαλεί σημαντικές αλλοιώσεις στις εικόνες που βλέπουν οι πάσχοντες. Η κατάσταση αυτή επίσης μπορεί να επιδεινωθεί με την ηλικία.

Η οπτική άλως μπορεί να έχει και άλλες, ακόμα πιο σοβαρές αιτίες. Μία από αυτές είναι ο κερατόκωνος, που κατά κανόνα αρχίζει νωρίς στη ζωή. Κατ' αυτόν, ο κερατοειδής έχει έντονα κωνικό σχήμα, που επηρεάζει σημαντικά τη διάθλαση του φωτός. Αν δεν διορθωθεί εγκαίρως, επιδεινώνεται συνεχώς και μπορεί να απειλήσει τελικά την όραση.

Οπτική άλω μπορεί να προκαλέσει και το οξύ γλαύκωμα κλειστής γωνίας, κατά το οποίο αναπτύσσεται απότομα υψηλή πίεση στο εσωτερικό του οφθαλμού, λόγω διακοπής της παροχέτευσης του υγρού (υδατοειδές υγρό) που περιέχει. Εκτός από οπτική άλω, οι πάσχοντες μπορεί να έχουν και άλλα συμπτώματα, όπως έντονο πόνο, πονοκέφαλο, σκλήρυνση του οφθαλμικού βολβού, ναυτία και έμετο. «Το οξύ γλαύκωμα κλειστής γωνίας εκδηλώνεται συνήθως σε άτομα με υπερμετρωπία και είναι επείγον περιστατικό. Μπορεί να οδηγήσει στην τύφλωση εντός λίγων ημερών, εάν δεν αντιμετωπιστεί αμέσως», τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος. 

Μία άλλη οφθαλμοπάθεια που προκαλεί οπτική άλω είναι η ενδοθηλιακή δυστροφία του Fuchs. Είναι μία προοδευτικά εξελισσόμενη πάθηση του κερατοειδούς, που του προκαλεί σοβαρό οίδημα. Άλλα συμπτώματα που προκαλεί είναι θολή όραση, πόνος και ενόχληση στα μάτια ειδικά στο έντονο φως, καθώς και κνησμός (φαγούρα) στα μάτια. Η πιο συχνή μορφή της νόσου εκδηλώνεται σε ηλικία άνω των 50-60 ετών, αλλά υπάρχει και κληρονομική μορφή που εμφανίζεται σε νεότερα άτομα.

«Η οπτική άλως μπορεί να έχει και άλλες αιτίες, όπως η σοβαρού βαθμού χρόνια ξηρότητα στα μάτια και η χρήση πολυεστιακών διορθωτικών γυαλιών. Ακόμα και μετά από επεμβάσεις με λέιζερ για τη διόρθωση της μυωπίας, της πρεσβυωπίας ή του αστιγματισμού μερικοί ασθενείς έχουν οπτική άλω τη νύχτα. Επομένως, οι ασθενείς με αυτό το σύμπτωμα καλό είναι να συμβουλεύονται τον οφθαλμίατρό τους, ειδικά αν η άλως συνοδεύεται και από άλλες εκδηλώσεις, όπως πόνο στα μάτια ή σημαντικές αλλοιώσεις της όρασης», καταλήγει ο κ. Κανελλόπουλος.