Μπορεί ένας άνθρωπος με διαβήτη να έχει καλή ποιότητα ζωής και να μην στερείται τις χαρές της ζωής; Πώς σχετίζεται ο διαβήτης με την όραση, την παχυσαρκία και την ψυχική υγεία; Γιατί 1 στους 4 διαβητικούς εμφανίζει κατάθλιψη; Είναι αλήθεια ότι τα άτομα με διαβήτη εμφανίζουν πιο συχνά μυοσκελετικά προβλήματα; Και τέλος, πόσο πραγματικά μπορεί να μας θωρακίσει μία υγιεινή διατροφή και μία ήπια άσκηση;

Για όλα τα παραπάνω, μας δίνει τις δικές της επιστημονικές απαντήσεις η κυρία Φιρούζα Κουρτίδου Ειδική Παθολόγος με Μετεκπαίδευση στο Σακχαρώδη Διαβήτη. Όπως υπογραμμίζει, ο διαβήτης στις σύγχρονες κοινωνίες, αποτελεί μείζον κοινωνικό και οικονομικό πρόβλημα, ενώ η καθιστική ζωή στις ημέρες μας αποτελεί επιβαρυντικό παράγοντα.

Η Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία συνιστά μέτριας έντασης άσκηση για τουλάχιστον 150 λεπτά, 3 φορές την εβδομάδα, ωστόσο ο διαβήτης απαιτεί θεραπευτική αντιμετώπιση με πολυπαραγοντική προσέγγιση για τη πρόληψη των επιπλοκών του.

Το πλήρες κείμενο της συνέντευξης με την κυρία Κουρτίδου έχει ως εξής:

- Είναι γεγονός, ότι ο διαβήτης αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα δημόσιας υγείας αλλά και γενικότερα απειλή για τις κοινωνίες και τα υγειονομικά συστήματα. Διαβήτης και όραση, διαβήτης και παχυσαρκία, διαβήτης και ψυχική υγεία : Πώς σχετίζονται όλα αυτά μεταξύ τους;

Ο σακχαρώδης διαβήτης έχει πάρει διαστάσεις παγκόσμιας επιδημίας, ειδικά ο διαβήτης τύπου 2. Στην Ελλάδα οι επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν υψηλό επιπολασμό του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 που φτάνει το 9%. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής και η μειωμένη σωματική δραστηριότητα σε συνδυασμό με την αύξηση του σωματικού βάρους έχει γίνει απειλή για τη δημόσια υγεία. Οι διαβητικοί ασθενείς που ακολουθούν αυτόν τον τρόπο ζωής, παρουσιάζουν διπλάσια θνησιμότητα σε σύγκριση με τον υπόλοιπο πληθυσμό.

Δυστυχώς, ο διαβήτης τύπου 2 σχετίζεται άμεσα με την παχυσαρκία. Ο κίνδυνος εμφάνισης του διαβήτη τύπου 2 σε άτομα με σοβαρή παχυσαρκία είναι 93 φορές πιο αυξημένος στις γυναίκες και 42 φορές στους άνδρες. Αντίστοιχα, πάνω από το 80% των διαβητικών είναι παχύσαρκοι.

Όσον αφορά την κατάθλιψη, 1 στους 4 διαβητικούς παρουσιάζει συμπτώματα κατάθλιψης. Όμως και η κατάθλιψη από μόνη της αυξάνει τον κίνδυνο εκδήλωσης του διαβήτη κατά 60%. Αυτό συμβαίνει γιατί τα άτομα με κατάθλιψη είναι πιο πιθανό να έχουν μειωμένη σωματική δραστηριότητα και διατροφικές διαταραχές που μπορούν να οδηγήσουν σε σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Επίσης, ο συνδυασμός διαβήτη και κατάθλιψης αυξάνει την νοσηρότητα και το κόστος αντιμετώπισης του διαβήτη στη δημόσια υγεία. Επιπρόσθετα, στοιχεία της Αμερικανικής Διαβητολογικής Εταιρείας(ADA) αναφέρουν τετραπλάσιο κίνδυνο οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου σε άτομα που πάσχουν από διαβήτη και κατάθλιψη, συγχρόνως.

Παρομοίως, ο κίνδυνος τύφλωσης από το σακχαρώδη διαβήτη είναι 20 φορές μεγαλύτερος από όλες τις άλλες αιτίες που μπορούν να οδηγήσουν σε τύφλωση. Η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια έχει σχέση με την διάρκεια και την ρύθμιση του διαβήτη.

Λαμβάνοντας υπόψη τη αυξημένη εξάπλωση του διαβήτη παγκοσμίως, γίνεται αντιληπτή η σημασία της έγκαιρης διάγνωσης και αντιμετώπισης των επιπλοκών του.

- Οι διαβητικοί έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν οστεοαρθρίτιδα, ρευματοειδή αρθρίτιδα και οστεοπόρωση, παθήσεις που οδηγούν σε εκφύλιση των αρθρώσεων και επομένως είναι ενδεχόμενο να υποβληθούν σε αρθροπλαστική. Ποια η άποψή σας;

Παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος συναντώνται πιο συχνά σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη. Η εκφύλιση της θεμέλιας ουσίας, η οστεοπενία και οι ποιοτικές αλλαγές του αρθρικού χόνδρου είναι από τις βασικές αιτίες των εκδηλώσεων του μυοσκελετικού συστήματος.

Η οστεοαρθρίτιδα είναι η πιο χαρακτηριστική πάθηση που σχετίζεται με τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Αυτό συμβαίνει γιατί και οι δύο παθήσεις έχουν κοινό παθογενετικό μηχανισμό, την παχυσαρκία. Από την άλλη, η οστεοπόρωση παρουσιάζεται πιο νωρίς, σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1. Έχει άμεση σχέση με την διάρκεια του διαβήτη και τη δόση της ινσουλίνης που λαμβάνουν. Τέλος, η ρευματοειδής αρθρίτιδα είναι ένα αυτοάνοσο νόσημα που δυσκολεύει την σωματική δραστηριότητα. Η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του σωματικού βάρους και του κινδύνου εμφάνισης διαβήτη.

Παρόλο που τα άτομα με διαβήτη τύπου 2 έχουν φυσιολογική οστική πυκνότητα, ωστόσο και οι δύο ομάδες(τύπου 1 & 2) παρουσιάζουν αυξημένο κίνδυνο καταγμάτων. Άτομα στη μελέτη της Women's Health Study με διαβήτη τύπου 1 παρουσίασαν 12,3 φορές πιο συχνά κάταγμα ισχίου ενώ αυτοί με διαβήτη τύπου 2, 1,7 φορές πιο συχνά.

- Πόσο σημαντικό ρόλο παίζει η άσκηση στην ζωή ενός διαβητικού;

Φυσική δραστηριότητα και άσκηση παίζουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη και αντιμετώπιση των χρόνιων παθήσεων. Ειδικά για τον διαβήτη, έχει αποδειχθεί ότι συμβάλλουν στην καθυστέρηση εκδήλωσης, στη καλύτερη ρύθμιση αλλά και τη μείωση των επιπλοκών του. Επιπλέον, μειώνουν τον καρδιαγγειακό κίνδυνο, συμβάλλουν στην απώλεια βάρους και γενικώς βελτιώνουν την ποιότητα ζωής.

Η Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία συνιστά μέτριας έντασης άσκηση για τουλάχιστον 150 λεπτά, 3 φορές την εβδομάδα. Το διάστημα χωρίς άσκηση, δεν πρέπει να υπερβαίνει τις 2 ημέρες. Επιπρόσθετα, μεγαλύτερης διάρκειας άσκηση συμβάλλει περαιτέρω στη μείωση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης ακόμα και χωρίς τη μείωση του βάρος.

- Τι πρέπει να προσέχουν οι νέοι άνθρωποι οι οποίοι εργάζονται πολλές ώρες και μάλιστα κάνουν έντονη καθιστική εργασία;

Η καθιστική ζωή είναι ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα, όπως είναι και το κάπνισμα, η παχυσαρκία κ.α. Είναι σημαντικό να εντάξουμε την άσκηση στη ζωή μας. Ακόμα και όταν οι ρυθμοί εργασίας μας είναι απαιτητικοί, καλό είναι να βρίσκουμε λίγο χρόνο έστω για να περπατήσουμε. Επίσης, καλό είναι να χρησιμοποιούμε λιγότερο το αυτοκίνητο για τις μετακινήσεις μας και να ανεβαίνουμε τις σκάλες αντί να παίρνουμε το ασανσέρ. Για όσους έχουν καθιστική εργασία συστήνεται να κάνουν συχνά διαλείμματα και να κινούνται.

- Σύμφωνα με νέα μελέτη, οι άνθρωποι που αναπτύσσουν διαβήτη τύπου 2 πριν την ηλικία των 40, έχουν διπλάσιες πιθανότητες να νοσηλευτούν για ψυχικές παθήσεις, συγκριτικά με όσους αναπτύσσουν τη νόσο μετά τα 40. Τι λέτε επ’ αυτού;

Τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη παρουσιάζουν συχνότερα ψυχικές διαταραχές. Τα συμπτώματα αυτά επηρεάζουν σημαντικά την ικανότητα τους να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της καθημερινότητας που αλλάζει από την στιγμή της διάγνωσης του διαβήτη. Έρχονται αντιμέτωποι με την ανάγκη της συνεχούς αυτοπαρακολούθησης, διαιτητικών περιορισμών, άγχος για επιπλοκές και τον φόβο υπογλυκαιμιών. Ειδικότερα στις ηλικίες κάτω των 40 ετών όπου είναι πιο πιθανή η διάγνωση του διαβήτη τύπου 1 και απαιτείται συνεχής παρακολούθηση και χορήγηση ινσουλίνης που αυξάνει τον κίνδυνο των υπογλυκαιμιών.

Οι επιπτώσεις της κατάθλιψης είναι πιο αυξημένες στους διαβητικούς που λαμβάνουν ινσουλίνη. Οι οδηγίες της Αμερικάνικης Διαβητολογικής Εταιρείας συνιστούν τακτική εξέταση και εκτίμηση των διαβητικών για νευροψυχικές εκδηλώσεις και παθήσεις όπως κατάθλιψη, αγχώδης και διατροφικές διαταραχές. Η έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση τους βελτιώνει και τον έλεγχο του διαβήτη.

- Εκτιμάτε ότι ένα συνετό πρόγραμμα άσκησης σε συνδυασμό με σωστή διατροφή (όπως η Μεσογειακή) μπορεί να θωρακίσει τους ανθρώπους ώστε να μην αποκτήσουν διαβήτη;

Για τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 δεν έχουν επιτευχθεί τρόποι παρέμβασης στην πρόληψή του. Αντίθετα για τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 η υγιεινοδιαιτητική παρέμβαση είναι το άλφα και το ωμέγα για τη πρόληψη και καθυστέρηση της νόσου. Σύμφωνα με το Diabetes Prevention Program (DPP), μια εντατική παρέμβαση στον τρόπο ζωής, που στοχεύει στην απώλεια βάρους και την αύξηση της σωματικής δραστηριότητας, μειώνει την εμφάνιση του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 κατά 58% σε διάστημα 3 ετών.

Επιπλέον, τα οφέλη ενός μακροχρόνιου προγράμματος παρέμβασης παραμένουν ακόμα και κατά την διακοπή του. Οι κύριοι στόχοι μιας υγιεινοδιαιτητικής παρέμβασης, σύμφωνα με τις οδηγίες της Ελληνικής Διαβητολογικής Εταιρείας, είναι α) συστηματική άσκηση 30 λεπτών για 5 ημέρες την εβδομάδα και β) μείωση του κορεσμένου λίπους και αύξηση πρόσληψης φυτικών ινών με έμφαση στα φρουτολαχανικά και δημητριακά ολικής άλεσης. Ιδανικό πρότυπο αυτής της διατροφής είναι η μεσογειακή διατροφή.

H μεσογειακή διατροφή βασίζεται στην αυξημένη πρόσληψη των μη επεξεργασμένων δημητριακών, φρουτολαχανικών, ελαιολάδου, οσπρίων και ξηρών καρπών, μέτρια κατανάλωση ψαριών και πουλερικών και χαμηλή κατανάλωση κόκκινου κρέατος. Η δίαιτα χαρακτηρίζεται από μειωμένη πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών, την υψηλή πρόσληψη των ακόρεστων και μονοακόρεστων λιπαρών και είναι πλούσια σε φυτικές ίνες. Προσφέρει πολλά οφέλη στην υγεία, μειώνει τα καρδιαγγειακά νοσήματα, προλαμβάνει την παχυσαρκία και το διαβήτη. Άτομα με σακχαρώδη διαβήτη που ακολουθούν τη μεσογειακή διατροφή επιτυγχάνουν καλύτερη πρόγνωση και ρύθμιση του διαβήτη, καλύτερο λιπιδαιμικό προφίλ και χαμηλότερη αρτηριακή πίεση.

- Μπορεί ένας διαβητικός να έχει ποιότητα ζωής στην καθημερινότητά του, να αθλείται, να τρώει σε τακτά διαστήματα γλυκά και να πίνει έστω και λίγο αλκοόλ;

Το πρόγραμμα διατροφής πρέπει να είναι ισορροπημένο και εξατομικευμένο σε κάθε ασθενή σύμφωνα με τις συνήθειές του. Δεν πρέπει να βασίζεται σε αυστηρούς περιορισμούς. Ένα πρόγραμμα υγιεινής διατροφής με μέτρια άσκηση είναι η βάση της μη θεραπευτικής παρέμβασης στον διαβήτη. Η κατανάλωση τροφίμων με πρόσθετη ζάχαρη πρέπει να περιορίζεται, όπως και των αναψυκτικών και ροφημάτων που περιέχουν ζάχαρη. Μπορεί να αντικαθίσταται με τροφές και ροφήματα που περιέχουν τεχνικά ή φυσικά γλυκαντικά όπως είναι η στέβια, σακχαρίνη και ασπαρτάμη.

Όσον αφορά την κατανάλωση αλκοόλ, η μέτρια πρόσληψη δεν έχει αρνητικές επιπτώσεις στη ρύθμιση της γλυκόζης. Η σύσταση για τους διαβητικούς είναι ίδια με τον γενικό πληθυσμό και δεν πρέπει να ξεπερνά το ένα ποτό την ημέρα για τις γυναίκες και τα 2 ποτά για τους άνδρες.

- Ποια είναι η πρώτη σοβαρή πάθηση από την οποία κινδυνεύουν οι διαβητικοί και ιδιαίτερα τα διαβητικά παιδιά και έφηβοι;

Ο διαβήτης παρουσιάζει οξείες και χρόνιες επιπλοκές. Από τις οξείες επιπλοκές η διαβητική κετοξέωση και η υπογλυκαιμία είναι οι πιο συχνές. Ιδιαίτερα για τα παιδιά που πάσχουν από διαβήτη τύπου 1, η διαβητική κετοξέωση είναι η πιο συχνή επιπλοκή που χρήζει νοσηλείας σε νοσοκομείο.

Οι χρόνιες επιπλοκές χωρίζονται σε μακρο και μικροαγγειακές. Μικροαγγειακές είναι η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, η νεφροπάθεια και η νευροπάθεια. Η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια είναι η συχνότερη επιπλοκή. Κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων δεκαετιών 60% των διαβητικών τύπου 2 και σχεδόν όλοι οι διαβητικοί τύπου 1 θα έχουν αμφιβληστροειδοπάθεια. Προσθέτως, αυτό αποτελεί και κοινωνικό πρόβλημα λόγω της αυξημένης πιθανότητας να καταλήξει σε τύφλωση.

Η διαβητική μακροαγγειοπάθεια και κυρίως η καρδιαγγειακή νόσος είναι η πιο σημαντική επιπλοκή του σακχαρώδη διαβήτη, εφόσον ευθύνεται για το 70% των θανάτων των διαβητικών. Οι εκδηλώσεις της διαβητικής μακροαγγειοπάθειας, όπως η στεφανιαία νόσος και η αγγειακή εγκεφαλική νόσος είναι πολύ σοβαρότερες σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη.

Ο διαβήτης απαιτεί θεραπευτική αντιμετώπιση με πολυπαραγοντική προσέγγιση για τη πρόληψη των επιπλοκών του.